ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

Μπροστά στον Καθρέφτη και τι είδε η Αλίκη εκεί

Διαβάζοντας την Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος του Παναγιώτη Κανελλόπουλου

Η πρώτη φορά που έμαθα ότι υπάρχει ένα πολύτομο βιβλίο που λέγεται «Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος» πρέπει να ήταν όταν ήμουν 17 χρονών, πριν 25 χρόνια περίπου, γύρω στα 1985, λίγο μετά που είχε κυκλοφορήσει ο 10ος τόμος. Από τότε ήταν ένα από τα βιβλία που με παρενοχλούσε σε όχι αραιά χρονικά διαστήματα: πάρε με. διάβασέ με. ρούφηξέ με. μάθε με. Η ερωτική χροιά δεν μου είχε διαφύγει, ίσως γι αυτό αντιστεκόμουν τόσα χρόνια.

Αποφάσισα να ενδώσω τώρα (2010) που η εφημερίδα Το Βήμα αποφάσισε να επανεκδώσει σταδιακά ολόκληρο το έργο. Ίσως γιατί αυτή η περιοδικότητα βοηθά στο να μην το αντιμετωπίσω σαν έναν ογκόλιθο που θα πρέπει «κάποτε» να βρεθώ σε «κατάλληλη» διάθεση και να έχω τον «ανάλογο» χρόνο για να το διαβάσω από την αρχή  μέχρι το τέλος. Βοηθά στο να το κάνω κομμάτι της καθημερινότητάς μου για κάποιο χρονικό διάστημα, κεφάλαιο το κεφάλαιο, παράλληλα με τις άλλες δραστηριότητες της ζωής μου -μιας και έτσι το έγραψε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ως ένα έργο για να βαθύνει η ανάσα μας, κι όχι για να αποτραβηχτεί η διάνοιά μας: δεν είναι επιστημονικό σύγγραμμα,  έστω και μόνο γιατί δεν έχει υποσημειώσεις. Δεν  είναι εγκυκλοπαιδικό λεξικό -ο  συγγραφέας δεν συσσωρεύει και αποδελτιώνει πληροφορίες, αλλά ερμηνεύει, συνδέει, κρίνει και σχολιάζει, δηλαδή συνθέτει, και άρα τολμάει. Και το κάνει με μια αδιανόητα προσιτή γλώσσα -κάτι που με οδηγεί στο να ανασύρω με χαρά μια διάκριση που κανείς άλλος εκτός από μένα δεν φαίνεται να αποδέχεται: ο Π. Κανελλόπουλος γράφει ως φιλόσοφος και όχι ως διανοούμενος.

Πώς τα γνωρίζω όλα αυτά; Διάβασα ήδη τους πρόλογους του συγγραφέα και το 1ο κεφάλαιο, και τολμώ κι εγώ να προβλέψω. Αλλά επειδή ως συγγραφέας έχω την ανάγκη να εκτίθεμαι γράφοντας, κάθε κεφάλαιο της Ιστορίας του Ευρωπαϊκού Πνεύματος (είναι εκατοντάδες) θα γεννά μια ανάρτηση στο blog, και θα υπάρχει σελίδα που θα τα συγκεντρώνει όλα μαζί. ‘nough said. Και ιδού.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Η  μετάβαση από τον ελληνορωμαϊκό κόσμο στον  ευρωπαϊκό. Η σημασία της παρουσίας του Αυγουστίνου. Το κλασικό και το ρομαντικό στοιχείο  στην πνευματική ζωή.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2o: Ο άγιος Ιερώνυμος. Μεταβατικά πνεύματα στη Δύση ως τον ς΄ αιώνα. Ο Βοήθιος. Η ελληνική Ανατολή στους ίδιους εκείνους αιώνες. Ο Ιουλιανός και η πάλη μεταξύ ελληνικού πνεύματος και Χριστιανισμού.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o: Ο ελληνικός λόγος τον ς΄αιώνα. Αντινομίες στην αφετηρία του βυζαντινού πνεύματος. Ο Προκόπιος, ο Ρωμανός ο Μελωδός και άλλοι. Οι Χρονογράφοι.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4o: Το Βυζάντιο από τον Ζ’ ως τον Θ’ αιώνα. Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Εικονομάχοι και εικονολάτρες. Θεοφάνης ο Ομολογητής.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5o: Φώτιος και Αρέθας: Αναγέννηση χωρίς ποίηση. Η απόμερη μορφή και η ποίηση  του Συμεών του Νέου Θεολόγου. Το έπος «Διγενής Ακρίτας».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6o: Εγκυκλοπαιδική σοφία, ιστοριογραφία και στιχοποιία από τον Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο ως τις αρχές του ΙΔ΄ αιώνα: Μιχαήλ  Ψελλός, Άννα Κομνηνή, Πτωχοπρόδρομος, Θεσσαλονίκης Ευστάθιος, αδελφοί Χωνιάται, Νικηφόρος Βλεμμύδης, Γεώργιος Ακροπολίτης, Θεόδωρος Μετοχίτης, Παχυμέρης και άλλοι.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7o: Η τέχνη στο Βυζάντιο. Η αρχιτεκτονική. Η Αγία Σοφία και οι Άγιοι Απόστολοι. Η βυζαντινή ζωγραφική και οι διάφορες φάσεις της ως τον ΙΒ’ αιώνα.